UYUMAYAN BAHÇELER
Kış Bahçeleri

Bahçe tasarımı yapılırken, genellikle bahar ayları dikkate alınır ve mevsim koşullarının da olumlu etkisiyle rengârenk canlandırılan bahçeler, adeta çekim merkezi halinde düzenlenir. Kış aylarında ise gereken ilginin gösterilmediği bahçeler, bu defa mevsim koşullarının da olumsuz etkisiyle, çoğunlukla renksiz ve adeta terkedilmiş alanlara dönüşür. Oysa mevsim koşullarına uygun bitki seçimi ve yaratıcı fikirler eşliğinde uygulanacak düzenleme sonucunda, kış bahçeleri de renkli-canlı görünüme kavuşturulabilir. Bu görünümün sağlanması amacıyla, tasarım aşamasından itibaren özenle planlanacak bazı hususlar uygulanabilir. Buna göre, bahçedeki çiçeklerin formu, rengi, dayanıklılığı gibi özelliklerin ön planda tutulduğu geleneksel yaklaşımın yanısıra; bitkilerin meyvelerinden, yapraklarından, sürgünlerinden, dallarından, kabuklarından yararlanmayı da öngören özgün yaklaşım değerlendirilebilir. Bahçeleri kış aylarında unutulmaktan kurtarmak, 'uyumayan bahçeler' haline dönüştürmek amacıyla, bazı farklı yaklaşımlar geliştirilmeli ve bunun gereği olan bazı işlemler uygulanmalıdır.

NGBB’de Rehbersiz Öğrenme Alanları

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi'nin, eğitim çalışmaları kapsamında uygulanan günlük eğitimlere ilişkin programı; proje grupları, hafta sonu etkinlikleri, yetişkin etkinlikleri, şenlikler gibi çeşitli faaliyetlerle yıl boyunca sürdürülmektedir. Bu konuda gelen taleplerin hepsi karşılanamasa da okul grupları veya bireysel katılımlarla, rehberli olarak gerçekleştirilen etkinliklerde, yılda yaklaşık onbin öğrenciye ulaşılmaktadır. NGBB'de, Eğitim biriminin desteği olmadan da verimli zaman geçirilebilmesi amacıyla, çeşitli konularda rehbersiz öğrenme alanları düzenleniyor. Ziyaretçilerin yararlanabileceği başlıca rehbersiz öğrenme alanları şunlar: "Bul- Keşfet", "Teşhis Yolu", "Keşif Bahçesi", "Meşemi Buluyorum".

NGBB’de Kışın Meyveleriyle Kızaran Ağaçlar ve Çalılar

Kış mevsiminin gelmesiyle birlikte, bitkiler dünyasında da mevsim koşullarına uygun olarak bazı değişimler-dönüşümler yaşanır. Kimi bitkiler yapraklarını ve meyvelerini dökerek uyku dönemine girerken; kimi bitkiler de kış mevsimi boyunca giderek tekdüze görünüm alan doğaya, kızaran yaprakları ya da meyveleriyle renk katarlar. Kış geldiğinde NGBB'nin sade ve dingin ortamına, kızaran meyveleriyle canlılık ve hareket katan ağaçlar ve çalılardan bazı örnekleri yakından tanıyalım.

Zangalak Ağacı

Zangalak ağacı (Azadirachta indica A. Juss. [sin. Melia azadirachta L.]), Tespihağacıgiller (Meliaceae) ailesine dâhil, 15-30 metreye boylanan, çiçekleri hoş kokulu ağaçtır.

Türkçe’de 'yalancı tespih ağacı', Kıbrıs’ta 'zangalak', İngilizce’de 'neem' ve 'margosa' adlarıyla bilinir. Asya’nın güney ve güneydoğu bölgelerindeki kuru ormanlara has olan tür, dünyanın tropik ve ılıman bölgelerinde yetişmekte ve yetiştirilmektedir. Bitkinin, genellikle tohumları ile tohumlarının uçucu ve sabit yağlarından yararlanılır.

Zangalak ağacı, Hindularca kutsal kabul edilir, Ayurveda ve Yunani tıbbında kullanılır. Ağacın kabuğu, yaprakları, tohumları ve kökleri; antiseptik, antienflamatuvar (yangıları giderici), antidiyabetik ve mikrop öldürücü aktif bileşikler içerir. Acı ve buruk lezzetli olan kabuğu, ateşli hastalıklar ve barsak kurtlarına karşı etkilidir. Yaprakları, antiseptik özelliktedir ve çayı sindirim sistemi rahatsızlıkları ile cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Çiçekleri, toniktir. Tohum ekstreleri, saç bitine karşı etkilidir.

Pünk

Pünk (Mentha longifolia [L.] L.), bahçelerde yaygın görülen, güçlü-keskin nane kokusu ve tadı olan çok yıllık bitkidir. Antik dönem kültürlerinden itibaren, kullanımına dair çeşitli kayıtlar bulunmaktadır. Taze ya da kuru halde tüketilen bitki, iştah açıcı olarak kabul edilir ve lezzet vermek üzere yemeklere katılır; ayrıca çayı da yapılır. Dünyada yaygın bulunan türler arasında yer alan bitki, yazın kuruyan sulak yerlerde, nemli çayırlarda doğal halde yetişir. İngiltere - İrlanda hariç, Avrupa kıtasının hemen her yerinde; Asya'nın batı ve orta bölgeleri ile Afrika'nın kuzey ve güney bölgelerinde yayılış gösterir. Ülkemizde, Anadolu'nun batı, güney, kuzey bölgelerinde yaygındır.

Kış Soğanlıları

Doğa, kış mevsiminin gelmesi ve soğuk havalarla birlikte, adeta uyku dönemine girmiş gibi görünür. Ancak tam da bu dönemde uyanan soğanlı bitkiler, doğaya bambaşka bir görünüm kazandırır. Karların altından yavaş yavaş uç vermeye başlayan çiçek soğanları, bir yandan doğanın canlılığını yansıtırken, aynı zamanda hiçbir zaman uyumadığının da kanıtı gibidir.

NEZAHAT GÖKYİĞİT BOTANİK BAHÇESİ
Gönüllülük Sistemi

Doğanın-çevrenin korunması, bitkiler dünyasının tanıtımı gibi amaçlar doğrultusunda faaliyet gösteren botanik bahçelerinde, doğrudan amaca yönelik aktif hizmet sağlayan kaynaklardan birini de gönüllülük oluşturur. Bitkiler dünyasının araştırılması, tanıtılması, korunması konularında sürdürülen çeşitli faaliyetlere, gönüllülerin katılımı ve desteği, bitki biliminin tanınması ve benimsenmesinde önemli katkı sağlar. Gönüllük, herşeyden önce, geniş ve nitelikli insan kaynağıdır. Bu kaynağın sahip olduğu bilgi ve becerilerin, topluma daha iyi hizmet verebilmek amacıyla, imkânlar dâhilinde paylaşımıdır. Toplumsal hayata ve değişim-dönüşüm-varoluş sürecine katılım sağlar; bireysel huzur ve mutluluk ortamı oluşturur. Aynı zamanda, katılımcıların sosyal çevre ilişkisini düzenler; fikir ve emek gücü ile kariyer ve kişisel gelişimini destekler. NGBB'de gönüllülerin varlığına ilişkin başlıca sebepler şöyle sıralanabilir: Çalışmalara destek olmak, katılımcılığı özendirmek, motivasyonu yükseltmek, farklılık oluşturmak, kamuoyu desteği sağlamak, bahçıvanlık mesleğini tanıtmak ve yaymak, bahçenin başarısını ve tanınırlığını artırmak.

Açık Havada Çocuklarla Kış Etkinlikleri

Doğada su kaynaklarının beslendiği mevsim olan kış aylarında, buharlaşmanın azalması, yağmur-kar yağışının artması sonucu; bağda, bahçede, merada, toprak suya doyar ve fazlası birikir, depolanır. Böylece, ilkbahar ve yaz aylarında, tüm canlılar gibi bitkilerin de artan su ihtiyacı karşılanmış olur. Doğa için yaşamsal önemde olan kış mevsimi, soğuk ve yağışlı hava koşulları sebebiyle genelde insanların dışarı çıkmak istemediği dönemdir. Oysa kış koşullarının da kendine göre eğlenceli yanları vardır. Özellikle kapalı ortamda sıkılan çocukların da katılacağı kış etkinlikleriyle, hem çocuklarla birarada olunabilir, hem de açık havada hareketli saatler geçirilebilir. Genellikle dile getirilen, kışın soğuktan etkilenip hasta olunacağına dair söylemler ise günümüzde anlamını yitirmiştir. Tam tersine, mikroplar ve virüslerin tutunduğu iç mekânlarda bulunmak yerine; gerekli önlemleri alarak açık havada hareketli olmanın, temiz havadan ve zaman zaman ortaya çıkan güneşten yararlanmanın, insan vücudunu daha sağlıklı kıldığı bilimsel gerçektir.

Fıçı Kaktüsler
"Ferocactus sp."

Kaktüsgiller (Cactaceae) ailesinin yaygın bilinen gruplarından olan "Ferocactus sp." cinsinin türleri, karakteristik olarak sağlam ve büyük gövdeli bitkilerdir. Fıçı biçimindeki tombul gövdeleri ve gövdeyi adeta zırh gibi kaplayan güçlü dikenleriyle ayırt edilirler. Bitkinin asıl formu, gençlik döneminde ve oldukça hızlı şekillenir. Gövdesi, genç bitkilerde yuvarlak-küresel biçimdedir. Bitki yaşlandıkça, gövdesi uzar ve kalınlaşır. Dikenleri, düz-kıvrık-kancalı biçimde, kalın, sert, keskin ve açık tonlarda parlak pembe-kırmızı renklidir. Yoğun dikenlerin arasından çıkan tomurcukları, huni biçiminde çiçek açar. Çiçekleri, adeta göze çarpmamak istercesine küçük ve sarı-kırmızı-mor renklerin farklı tonlarındadır. Bitki büyüme dönemi boyunca, güneşli konum, geçirgen toprak ve bol su ister. Dikenlerinin zarar verme olasılığı sebebiyle bu kaktüsler, özel eldivenle tutulmalı; çocuklardan ve evcil hayvanlardan uzak bulundurulmalıdır.