Açık Havada
Çocuklarla Kış Etkinlikleri

Doğada su kaynaklarının beslendiği mevsim olan kış aylarında, buharlaşmanın azalması, yağmur-kar yağışının artması sonucu; bağda, bahçede, merada, toprak suya doyar ve fazlası birikir, depolanır. Böylece, ilkbahar ve yaz aylarında, tüm canlılar gibi bitkilerin de artan su ihtiyacı karşılanmış olur. Doğa için yaşamsal önemde olan kış mevsimi, soğuk ve yağışlı hava koşulları sebebiyle genelde insanların dışarı çıkmak istemediği dönemdir. Oysa kış koşullarının da kendine göre eğlenceli yanları vardır. Özellikle kapalı ortamda sıkılan çocukların da katılacağı kış etkinlikleriyle, hem çocuklarla birarada olunabilir, hem de açık havada hareketli saatler geçirilebilir. Genellikle dile getirilen, kışın soğuktan etkilenip hasta olunacağına dair söylemler ise günümüzde anlamını yitirmiştir. Tam tersine, mikroplar ve virüslerin tutunduğu iç mekânlarda bulunmak yerine; gerekli önlemleri alarak açık havada hareketli olmanın, temiz havadan ve zaman zaman ortaya çıkan güneşten yararlanmanın, insan vücudunu daha sağlıklı kıldığı bilimsel gerçektir.

Avustralya New South Wales Üniversitesi, Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Raina MacIntyre, 2014’te yaptığı araştırma sonucunda şunu açıklıyor:

“Açık havada olmak, soğuk algınlığı ve virüslerin sebep olduğu hastalıkların yayılmasını engellemenin en iyi yoludur."

Yaz ya da kış fark etmez; çocuklarla beraber doğada bulunmanın ve hareketli yaşamanın, özellikle çocuklar için yararları saymakla bitmez. İlk akla gelenleri hatırlayalım:

• Doğada düzenli oynayan çocuklar, daha az hastalanır; bu çocukların denge, koordinasyon, çeviklik gibi kas becerileri daha fazla gelişir.
• Açık hava etkinliklerine katılım, çocuklarda psikomotor becerileri geliştirir; öz disiplin gelişimine yardım eder.
• Açık hava etkinlikleri, çocukların gözlem-analiz-sentez yeteneklerinin ve problem çözme becerilerinin artmasına olanak sağlar.
• Doğal ortamda bulunan çocukların, hayal gücü ve yaratıcılığı daha sağlıklı gelişir.
• Doğada yapılan etkinliklere katılan öğrencilerin, sınıftaki derslere katılım düzeyi, dışarı çıkmayanlara göre daha yüksektir.
• Haftada bir ormana giden öğrenciler, stres hormonu seviyesi bakımından, gitmeyenlere göre daha sağlıklıdır.

Tüm bu açıklamalardan sonra şu soruyu sorabiliriz:

"Yağmur ya da kar, dışarı çıkmamıza niye engel olsun;
üstelik, su geçirmeyen kıyafetler neden var?"
Hadi o halde, dışarı çıkalım; açık havada çeşit çeşit kış oyunları bizi bekliyor!..

Ağaç Gövdeleri

Mahallede veya yakındaki ağaçlık alanda yürüyüşe çıktığınızda, kışın çevredeki birçok ağaç çeşidinin yapraklarını döktüğünü göreceksiniz. Dikkatli bakıldığında, yaprakları dökülmüş ağaçların formu, gövde ile dalların görünümü, daha detaylı gözlenebilir ve farklılıklar anlaşılabilir. Örneğin, sıtma ağacı (Eucalyptus L'Hér.)'nda gövdenin yüzeyi düz ve pürüzsüz iken; sahil sekoyası (Sequoia sempervirens [D.Don] Endl.)'nın gövdesi pürüzlüdür.

Gövde ve dalların form oluşumuna bakıldığında; göknar (Abies sp.), sedir (Cedrus sp.) ve mabet (Ginkgo biloba L.) ağaçlarında, dalların gövdeye dik açıyla konumlandığı görülür. Kayın (Fagus sp.) ve himalaya ladini (Picea smithiana [Wall.] Boiss.) ağaçlarında ise dallar gövdeye dar açı yaparak konumlanır.

Ağaçlarda gövdelerin farklılığını görebilmek için uygulanan bir deney vardır. A4 boyutunda bir kâğıt, dikey olarak ikiye katlanır ve bir yarısı bir ağacın gövdesi üzerinde iken, pastel boya sürülerek gövdenin izi çıkarılır. Kâğıdın diğer yarısı, başka ağaca konarak aynı işlem tekrarlanır. Böylece, iki ağacın kabukları arasındaki fark tespit edilebilir.

Canlıları Keşfedin

Şiddetli ve uzun yağmurlardan sonra dışarı çıkarken, yanınıza defter ve büyüteç almayı ihmal etmeyin. Çevreye dikkatli baktığınızda, topraktaki solucanların ve bazı canlıların yüzeye çıktığını görebilirsiniz. Bu canlıları, defterinize çizin ve yapacağınız araştırmayla onların çeşidini tespit edip, haklarında bilgi edinin. Böylece, hem bilgi dağarcığınızı geliştirmiş, hem de doğayı daha yakından tanımış olursunuz.

NOT: Solucanlar, dışarıdaki nemlilik arttığında, daha hızlı hareket ederek yüzeye çıkar. Buna ilişkin bir görüş; yağmur damlalarının toprakta oluşturduğu titreşimleri, köstebek gibi avcı türlerin oluşturduğu titreşimlere benzeten solucanların, bu avcılardan kaçmak için kendilerini yüzeye attığı şeklinde açıklanır.

Dal Parçaları ile 'Mikado'

Çevrenizdeki ağaçların yere düşen dal parçalarından, en düzgün olanları seçerek toplayın. Dal parçaları ıslak ise kurumasını bekleyin ve dalların üzerindeki çıkıntıları temizleyip, aynı boyda çubuklar kesin. Çubukları akrilik boya ya da guaj boya ile çeşitli renk ve desenlerde boyayabilirsiniz.

NASIL OYNANIR:
Elinize aldığınız bir demet çubuğu, yerde ya da masa üzerinde serbest bırakarak yayın. Sonra yığının arasından seçtiğiniz çubuğu, diğerlerini kıpırdatmadan almayı deneyin ve çubukları birer birer toplamaya devam edin. Diğer çubukları oynatmadığınız sürece oyunu sürdürebilirsiniz. Yanan oyuncunun yerini sıradaki alır. Böylece, yerdeki bütün çubuklar bitince, herkes elindeki çubukları sayar ve en fazla çubuk toplayan oyunu kazanır.

Domino

Sahilde, ormanda veya mahallede yürüyüş sırasında, doğada bulunan taş, yaprak, dal parçası, deniz kabuğu gibi malzemeden, tek çeşide ait örnekler toplayabilirsiniz. Toplanan malzeme, 'domino taşı' olarak kullanılacaktır.

Domino taşlarından ikişer ikişer olmak üzere, her birinin bir yarısına aynı desen boyanır. Yeni desenler keşfederek, taşların bir tarafı aynı olacak şekilde boyamaya devam edilir. Her desenden iki taş olmak üzere, en az yirmi domino taşı boyanır.

NASIL OYNANIR:
Oyun, en az iki en fazla dört kişiyle oynanır. Domino taşları oyunculara dağıtılır. Her oyuncu, deseni uygun olmak koşuluyla sırayla bir domino taşı koyar. Amaç, mümkün olduğunca uzun taş serisi oluşturmaktır. Elinde uygun desende taşı olmayan oyuncunun yerine, sıradaki devam eder. Oyunu, en uzun taş serisini oluşturan oyuncu kazanır.

Duvar Süsü

Dışarıda dolaştığınız yerlerde, gözünüze güzel görünen kozalak, tüy, deniz kabuğu gibi doğal nesneleri toplayıp, bunlardan yararlanarak evinizi süsleyebilirsiniz. Seçilen nesneler, guaj ya da akrilik boya ile boyanır ve kurumaya bırakılır. Daha sonra, farklı uzunluklardaki ip ya da misina parçalarının ucuna bağlanan malzeme, oluşturacağınız tasarıma göre uygun yerlere veya bir dal üzerine asılabilir.

Karda Oyun

Kışın kar yağdığında, elbette kartopu oynamadan olmaz. Ancak, kar taneciklerine büyüteçle yakından bakmayı denemediyseniz, karda oyununuz eksik kalmış demektir. Kar taneciklerine büyüteçle yakından baktıktan sonra, eve döndüğünüzde gördüğünüz kar tanelerinin resmini yaparak, o güne dair anılarınızı yaşatabilirsiniz.

Kar taneleri, 'kar kristali' adı verilen, farklı şekillerde bir araya gelmiş minik buz parçalarından oluşur. Kar kristalleri birbirine benzer gibi görünse de hiçbiri diğeriyle tam aynı değildir ve herbiri eşsizdir.

Kuş Yemliği

Kışın çok soğuk günlerde, hayvanlar yiyecek bulmakta sorun yaşayabilir. Bu konuda yapılacak bazı etkinlikler, hem onların yaşam koşullarına yardımcı olur, hem de hayvan sevgisinin yayılmasına katkıda bulunabilir. Örneğin, kuşlar için yemlik yapmayı deneyelim.

Bunun birkaç modeli vardır. Örneğin, kışın kolayca bulunan çam kozalaklarından yararlanarak bir model uygulanabilir. İlk olarak, dökülmüş kozalaklardan bir miktar toplanır. Kuş yemi ve fıstık ezmesiyle hazırlanacak karışım, bir kaşık ya da spatula ile kozalakların çevresine sürülür ve kozalaklar misina ile tutturularak uygun yerlere asılır.

İkinci yöntemde, su petinden yararlanabilirsiniz. Su petinin ortasında pencere açın, içine yem koyun ve altına bir dal parçası tutturarak, dışarıda pencerenin alt kısmına asın. Böylece, dal parçasına konan kuşlar, rahatça yemlerini yiyebilecektir. Hazırlanan petin ağzından ip geçirilerek, dışarıda uygun yerlere asılması da mümkündür.

Tohum Ekimi

Dışarıda bulunduğunuz yerlerde, mevsimine uygun çeşitli bitkilere ait tohumları toplayıp, evde ekim yapabilirsiniz. Kış aylarında daha çok dağ muşmulası (Cotoneaster nummularius Fisch. & C.A.Mey.), alıç (Crataegus orientalis Pall. ex M.Bieb.) gibi bitkilerin tohumları bulunup ekilebilir. Ekim işlemi için, çeşitli bitkilere ait tohumları satın alabilir; hatta yediğiniz ayvanın çekirdeklerini dahi kullanabilirsiniz.

Ev ortamında tüketmek amacıyla, yaklaşık 30 cm derinliği olan bir saksıda yetiştirebileceğiniz çeşitli bitkiler vardır:

• Dereotu (Anethum graveolens L.)
• Roka (Eruca vesicaria [L.] Cav.)
• Tere (Lepidium sativum L.).
• Nane (Mentha sp.)
• Fesleğen (Ocimum basilicum L.)
• Maydanoz (Petroselinum crispum [Mill.] Fuss)
• Kuzukulağı (Rumex acetosella L.)
• Kekik (Thymus sp.)

NASIL EKİLİR:
Saksıya, kürek yardımıyla toprak doldurulur. Toprak seviyesi, saksı ağzından bir parmak aşağıda olmalıdır. Tohumların aynı anda uyanabilmesi için, toprak yüzeyi tokmak ya da kaşıkla düzleştirilir. Tohumlar, üst üste gelmemesine dikkat edilerek ekilir ve üzerine, ince bir örtü oluşturacak şekilde toprak elenir. Toprak örtüsü ince olduğundan, ilk sulama alttan yapılmalıdır. Bunun için, çukur bir tabak ya da leğen içine su doldurulur ve saksı içine bırakılır. Toprak yüzeyi ıslanınca, saksı alınır.

Yağış Ölçümü

Yaşadığınız yerde ne kadar yağmur yağdığını merak ediyorsanız, bunu tespit etmek için basit bir yağışölçer hazırlayabilirsiniz. Önce, kullanıma uygun, uzunca bir plastik kap edinin. Kabın dibine, rüzgârdan devrilmemesi için küçük taşlar yerleştirin. Taşların üstünü örtecek kadar su ekledikten sonra, kabı dışarıda en az rüzgâr alacak yere bırakın. Ayrıca, ölçüm yapmak için, bir bardağın üzerine, silinmeyen kalemle yukarı doğru her santimetreyi işaretleyerek ölçme kabı hazırlanır.

Yağmur yağdıktan sonra, kaptaki su seviyesi ölçülür ve gerekli hesaplamalar yapılarak, birim alana ne kadar yağış düştüğü tespit edilir.

Yaprak Mozaik

Dışarıda yerlere dökülmüş, türlü renklerdeki çeşit çeşit yaprakları toplayıp evde kurumaya bırakın. Üzerinde uygulama yapmak istediğiniz görsel malzemeyi seçerek, baskı örneğini hazırlayın. Kurutulan yaprakları ufalayın veya küçük parçalara bölün. Hazırladığınız görsel malzeme üzerine yapıştırıcı sürdükten sonra, istenen tasarıma uygun olarak, çeşitli renklerdeki kurumuş yapraklarla kaplayabilirsiniz.