UYUMAYAN BAHÇELER
Kış Bahçeleri

Bahçe tasarımı yapılırken, genellikle bahar ayları dikkate alınır ve mevsim koşullarının da olumlu etkisiyle rengârenk canlandırılan bahçeler, adeta çekim merkezi halinde düzenlenir. Kış aylarında ise gereken ilginin gösterilmediği bahçeler, bu defa mevsim koşullarının da olumsuz etkisiyle, çoğunlukla renksiz ve adeta terkedilmiş alanlara dönüşür. Oysa mevsim koşullarına uygun bitki seçimi ve yaratıcı fikirler eşliğinde uygulanacak düzenleme sonucunda, kış bahçeleri de renkli-canlı görünüme kavuşturulabilir. Bu görünümün sağlanması amacıyla, tasarım aşamasından itibaren özenle planlanacak bazı hususlar uygulanabilir. Buna göre, bahçedeki çiçeklerin formu, rengi, dayanıklılığı gibi özelliklerin ön planda tutulduğu geleneksel yaklaşımın yanısıra; bitkilerin meyvelerinden, yapraklarından, sürgünlerinden, dallarından, kabuklarından yararlanmayı da öngören özgün yaklaşım değerlendirilebilir. Bahçeleri kış aylarında unutulmaktan kurtarmak, 'uyumayan bahçeler' haline dönüştürmek amacıyla, bazı farklı yaklaşımlar geliştirilmeli ve bunun gereği olan bazı işlemler uygulanmalıdır.

Kış bahçesi tasarımında, öncelikle kullanılması öngörülen bitkileri iyi tanımak, onların yapısal, iklimsel, mevsimsel özelliklerini iyi bilmek; bu kapsamda öngörülen bazı soruların yanıtını araştırmak gerekir. Örneğin:

"Hangi bitki, hangi ekim-dikim özelliklerine; hangi sıcaklık-ışık-nem koşullarına göre tercih edilmelidir?"

"Söz konusu bitkilerin, toprak-su-gübre istekleri nelerdir?"

Bu ve benzeri sorulara verilecek doğru yanıtlar, bahçede bitki seçimi ve tasarım anlayışının belirlenmesinde önemli rol oynayacaktır.

Genelde tasarım etkisinin uzun süreli olması amacıyla planlama yapılır. Bunun için de çoğunlukla yaprak özellikleri ön plana alınarak, herdem yeşil bitkiler tercih edilir. Her ne kadar planlama, bu yaklaşım gözetilerek uygulansa da sonrasında, bazı yaprak döken bitkiler ve çok yıllıklar da tercih edilecektir. Bu türlerin, zaman içinde yarattığı boşluk da kışın çiçek açan soğanlı bitkilerle telafi edilebilir.

Herdem yeşil bitkiler, tercih edilme sebepleri ve tasarım anlayışına uygun olarak planlanan alana yerleştirilir. Bu uygulama, bir yandan alanda devamlılık ve kalıcı etki sağlarken, öte yandan tasarımın arka planını da oluşturur. Diğer bitki grupları ise devamlı değişkenlik göstererek düzenlemeye hareketlilik katar ve genel görünümü adeta manzara resmine dönüştürür.

Bahçe tasarımında, aynı zamanda mimari unsurlar olarak işlev üstlenen herdem yeşil bitkiler, tasarımın temel unsurları konumundadır. Herdem yeşil bitkiler, yapraklarını dökmemeleri sebebiyle ve işlevsel kullanımları doğrultusunda, perdeleme bitkisi olarak da kullanılır. Bu özellikleriyle kış mevsiminin kuvvetli rüzgârları karşısında engel oluştururlar.

Uygulama sonucunda, yaprakları dokusu ve renkleriyle birarada değerlendirildiğinde, ortaya çıkan kompozisyonun, tasarımın renk çeşitliliğini önemli ölçüde etkilediği görülecektir.

Kış bahçesinde kullanıma uygun, yeşil yapraklı herdem yeşil bitki örnekleri aşağıda sıralanmıştır.

• Şimşir (Buxus sempervirens L.)
• Defne (Laurus nobilis L.)
• Sarıboya çalısı (Mahonia aquifolium [Pursh] Nutt.)
• Zakkum (Nerium oleander L.)
• Dağ çamı (Pinus mugo Turra)
• Yıldızçalısı (Pittosporum tobira W.T.Aiton)
• Kartopu (Viburnum tinus L.)

Yukarıda yer alan, yaprakları çoğunlukla yeşil renkli örneklerin yanısıra, yaprakları sarı, kızıl, gri gibi farklı renklerde olan bitkiler de tercih edilebilir. Bu konuda farklı özellikler sergileyen herdem yeşil bitkilere ilişkin örnekler aşağıdadır.

• Akuba (Aucuba japonica Thunb.): Gölgelik alanlara uygun. Yaprakları parlak, yeşil-sarı alaca renkli.
• Taflan (Euonymus fortunei ‘Emerald'n Gold’): Yaprakları alaca renkli.
• Azmansütleğen (Euphorbia characias L.): Yaprakları gri renkli.
• "Heuchera sp.": Yaprakları değişik renklerde; gölgelik alanlara uygun.
• Çobanpüskülü (Ilex aquifolium L.): Yaprakları, açık-koyu yeşil renkli.
• Lavanta (Lavandula angustifolia Mill.): Yaprakları gri renkli.
• "Loropetalum chinense [R.Br.] Oliv. ‘Atropurpurea’": Yaprakları bordo renkli.
• Cennetbambusu (Nandina domestica Thunb.): Yaprakları kızarır ve sararır.
• Osmanlı çimi (Ophiopogon planiscapus Nakai): Yaprakları yeşil renkli, yer örtücü.
• "Ophiopogon planiscapus Nakai ‘Nigrescens’": Yaprakları siyah renkli, yer örtücü.
• "Phormium sp.": Yaprakları değişik renklerde.
• Alev ağacı (Photinia × fraseri Dress): Yaprakları kızarır.
• Lavantin (Santolina chamaecyparissus L.): Yaprakları gri renkli.

Herdem yeşil bitkiler dışında, tasarımlarda kalıcı bitki olarak, otsu gövdeleriyle bilinen saz bitkileri de tercih edilir. Uygulama örnekleri şunlardır.

• "Carex oshimensis Nakai ‘Evergold’": Yaprakları parlak yeşil-sarı renkli.
• Pampasotu (Cortaderia selloana [Schult. & Schult.f.] Asch. & Graebn.): Yaprakları uzun boylu, çiçekleri beyaz, başakları gümüşi-pembemsi renkli.
• Yumakotu (Festuca glauca Vill.): Yaprakları, kısa boylu ve mavi renkli.
• Çinsazı (Miscanthus sinensis Andersson): Yaprakları yeşil, çiçekleri morumsu renkli.
• Halfaotu (Stipa tenacissima L.): Yaprakları yeşil, başakları gümüşi gri renkli.

Kış bahçesi tasarımında, çiçeklerinin renkleriyle katılan çalılar ve çok yıllık bitkilerden de yararlanılabilir. Bu özelliğin görüldüğü bazı bitki örnekleri aşağıdadır.

• Funda çalısı (Erica arborea L.): Çiçekleri, pembe ve morumsu renkli.
• Sarıçalı papatyası (Euryops pectinatus Cass.): Çiçekleri sarı renkli.
• Kış yasemini (Jasminum nudiflorum Lindl.): Çiçekleri sarı renkli.
• Sarıboya çalısı (Mahonia aquifolium (Pursh) Nutt.): Çiçekleri sarı renkli.
• Kartopu (Viburnum tinus L.): Çiçekleri beyaz renkli.
• Çöpleme (Helleborus orientalis Lam.): Çiçekleri, beyaz-pembe-mor renkli.

Herdem yeşil bitkilerin oluşturduğu yeşil fonun yanında bazı bitkiler, kış aylarında yaprakları döküldüğünde, ön plana çıkan gövde ve dallarının rengiyle tasarıma katkıda bulunur. Bu görselliği yansıtan bitkilerin yaygın bilinen örneği, kırmızı renkli gövdesi ve dallarıyla kızılcık (Cornus alba L. ‘Sibirica’) bitkisidir.

Çok yıllık bitkilerin yanısıra, tek yıllık bitkilerden çuha çiçeği (Primula sp.) ve menekşe (Viola sp.) çeşitleri de kış bahçelerini renklendirir. Bu türlerin yanında, tasarıma canlılık ve renk katmak amacıyla aşağıda örnekleri sıralanan soğanlı bitkiler de kullanılabilir.

• Çiğdem (Crocus sp.)
• Yersomunu (Cyclamen coum Mill.)
• Sarıkokulu (Eranthis hyemalis [L.] Salisb.)
• Kardelen (Galanthus sp.)
• Nergis (Narcissus sp.)
• Lâle (Tulipa sp.)

Kış bahçesi tasarımında, bazı bitkiler de meyvelerinin renkleri ile katkıda bulunur. Meyveleri, kırmızı-turuncu-sarı renklerde farklı seçenekler sunan ateşdikeni (Pyracantha coccinea M.Roem.) bitkisi, bu grubun en önemli örneklerdendir.