TMMOB Peyzaj Mimarları Odası İstanbul Şubesi tarafından düzenlenen "Birleşen Zihinler Öğrenci Proje Yarışması", İstanbul’daki üniversitelerin Peyzaj Mimarlığı Bölümlerinden 2. 3. 4. sınıf öğrencilerine yönelik, tasarım ve uygulama yarışmasıdır. Uygulama alanı olarak, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Anadolu Adası'nda yer alan Riccardo Disperati Meydanı belirlenmiştir.

"Zamansız Denge" temasının benimsendiği yarışmanın amacı; öğrencilerin peyzaj mesleğini deneyimlemesi, meslek odası ile bağlarını güçlendirmesi, uygulama alanında yaratıcılıklarını geliştirmesini sağlamaya yöneliktir. İlk aşamada; yarışmacıların, 5 x 6 m'lik 30 m2 alan için tasarladıkları uygun konsept proje ile başvuru yapması istenmiştir.

Başvurular, uzman akademisyenler ve sektör temsilcilerinin katıldığı jüri tarafından değerlendirilmiştir. Seçici jüride şu isimler yer almaktadır: Barış Işık, Başak Taş Özdemir, Birşen Zontur, Doç. Dr. Emrah Yalçınalp, Evrim Karaman, Fergus Garrett, M. Buğra Yerliyurt, Prof. Dr. Mustafa Var, Dr. Oktan Nalbantoğlu, Salih Sercan Kanoğlu, Yılmaz Aktaş.
Jüri değerlendirmesi sonucunda, başvuruda bulunan 20 projeden 14 proje, uygulama aşamasına geçmeye hak kazanmıştır. Uygulama alanında bulunan çok küçük ve çok büyük birimler tasarıma dâhil edilmemiş; seçilen 14 parselde uygulama yapılması planlanmıştır. Daha sonra konsept projelerin sahipleri, uygulama alanındaki parsel eşleşmesi için kura çekmiş, hem alanları ile hem de sponsor firmaları ile eşleşmiştir.
Projelerin hayata geçirilmesi için gerekli malzeme ve kaynak desteği, her parsel için kurayla seçilen sponsor firma tarafından sağlanmaktadır. Bu firmalar, eşleştirildiği ekibin malzeme temininden sorumlu olacaktır.
Yarışmaya katılan sponsor firmalar şunlardır: "Arifiye Fidancılık", "Arokarya Fidancılık", "Büyük Çamlıca Fidanlığı", "Doğa Çiçekçilik", "Elika Botanik", "Gaye Süs Bitkileri", "Gökyar Mermer", "İlter Kanat", "İsveş Peyzaj", "Natural Peyzaj", "Nergis Peyzaj", "SGS Sulama", "Taxus Fidancılık", "Yeşil Vadi Peyzaj Tasarım".
Yarışmanın 28 Nisan'da başlayacak uygulama sürecine ilişkin çalışmalar, NGBB tarafından gerçekleştirilecektir. Final sunum ve değerlendirme tarihi, 8 Mayıs 2025; seçilen projelerin duyurulma tarihi, Ulusal Peyzaj Mimarlığı Günü olan 13 Mayıs 2025 olarak belirlenmiştir. Uygulaması yapılan projeler, altı ay boyunca NGBB'de sergilenmeye devam edecek ve ziyarete açık olacaktır.

Yapılan bu çalışma ile yitik lâle tohumları, Amasya doğasıyla buluşmuş ve sıla hasreti sona ermiştir. Projenin sonraki aşamalarında, yaklaşık beş yıl boyunca, ekilen tohumların çimlenmesi izlenecek ve en iyi gelişimin görüldüğü habitat tespit edilecektir. Böylece NGBB'de, Yeditepe Üniversitesi’nde ve Erzincan'da üretilen soğanların, en iyi gelişim gösterebileceği uygun ortamda dikilmesi sağlanacak ve yitik lâle bitkisi, ait olduğu topraklarda yeniden yaşam bulacaktır.
Yitik lâle, yaklaşık 40 cm boyunda, soğanlı bitkidir. Soğanı, yumurta biçiminde ve 2-3 cm çapındadır; dışını saran kâğıtsı yapıdaki tunik, kestane-kahverengidir. Gövdesi tüysüzdür. Yaprakları, 5-6 adet, 25 cm boyunda, 2,5 cm eninde, parlak yeşil renkli ve tüysüzdür. Çiçekleri tekli yapıda ve hunimsi biçimdedir. Dış tepaller 6,5 x 2 cm ve soluk turuncu-kırmızı-soluk kırmızı renkli; iç tepaller 7 x 3 cm ve parlak kırmızı renklidir. Filamentler, 8-18 mm ve parlak kırmızı renkli; anterler, 8-11 mm ve parlak sarı renklidir.
Bitki, parlak kırmızı renkli çiçekleri ve uzun boyu ile dikkat çekicidir. Gölge ortamlarda da sağlıklı gelişebilir. En geç çiçeklenen lâle türü olduğu için, bahçelerde kullanım değeri yüksektir.
Tohumla üretim sürecindeki aşamalar şöyledir.
- Tohumlar, soğuk katlama yöntemine uygun olarak; nemli kum ile karıştırılır ve paket içinde, ±4º C ortamda, buzdolabında yaklaşık üç ay bekletilir. Böylece, tohumlardaki embriyoların şişerek çimlenmeye hazır hale gelmesi sağlanır.
- Soğuk katlamadan çıkarılan tohumlar, uygun geçirgenliğe sahip toprak karışımına ekilir.
- Çimlenme gerçekleştikten sonra, yaklaşık dört yıl boyunca toprak asla karıştırılmamalı; fidelerin yeri değiştirilmemelidir. Aksi halde kayıplar yaşanır.
- Tohumlar ekildikten sonra, ilk yıl hemen hemen tüm tohumlar çimlenir ve küçük soğancıklar oluşturur. Yıldan yıla soğancık sayısı azalma gösterse de bu beklenen bir durumdur.
- Soğancıklar, her yıl zamanı geldiğinde tekrar yaprak açar. Bu yapraklar, dönem sonunda kendiliğinden sararır. Bu doğal sürece müdahale edilmemelidir.
- Yaklaşık dört yıl sonra, soğancıklar çiçek açabilecek büyüklüğe erişir.

Sonbahar döneminde alınan çeliklerden, ilkbaharda köklenen yeni bitkiler elde edilir. Bu yeni bitkiler, yaz aylarında yeniden büyümeye başlar ve sağlıklı gelişimini sürdürür. Her bitki, kendi saksısında veya bahçedeki uygun alanda yer bularak ortamı zenginleştirir. Bu süreçte, yaşam alanlarında sadece göz alıcı görünüm sunmakla kalmaz, aynı zamanda hoş kokusuyla da farklılık yaratır. Sonuç olarak lavantanın sonbahar dönemi, hem bitki çoğaltma hem de bahçecilik açısından, önemli olanaklar sunmaktadır.
Lavanta, sadece bahçecilikte değil, günlük yaşamda da birçok fayda sağlayan çok yönlü bitkidir. Tıbbı ve kozmetik olarak sabun, yağ, parfüm yapımında; gıda olarak çaylarda, tatlılarda kullanılır. Aromaterapi seanslarında stres azaltıcı olarak kullanımı gibi farklı uygulama alanları da vardır.


Nihan Sevinç Muşdal
NGBB Peyzaj Yüksek Mimarı