Begonvil (Bougainvillea), gecesefasıgiller (Nyctaginaceae) ailesine mensup, tırmanıcı-yayılıcı özellikte, odunlu bitkidir. Yapraklarını dökmeyen ya da kısmen döken bitki, hemen hemen tüm yıl boyunca çiçek açabilir. Cins, beş türle temsil edilir.

("Bougainvillea x buttiana Holttum & Standl.")
Gelinduvağı(Bougainvillea spectabilis Willd.)
("Bougainvillea peruviana Bonpl.")
("Bougainvillea speciosa Schnizl.")
Begonvil((Bougainvillea spectabilis Willd.))

Anayurdu Ekvator bölgesi, Orta Brezilya ve Güney Amerika olan begonvil; adını, bitkiyi 1768 yılında Brezilya'da keşfeden ve Avrupa'da tanınmasını sağlayan Fransız amiral, matematikçi ve kâşif Louis Antoine de Bougainville'den almıştır. ‘Konsolos çiçeği’ veya ‘Rodos sarmaşığı’ da denilen bitki, Kuzey Kıbrıs'ta ‘Cemile’ adıyla bilinir. Ülkemizde, Ege ve Akdeniz bölgesinin simgesel süs bitkisidir.
Ülkemizde, özellikle don olaylarının yaşanmadığı, Ege bölgesinin güneyi ve Akdeniz bölgesinin kıyı kesimlerinde oldukça sağlıklı şekilde yetiştirilmektedir. Kıyı kesimlerindeki eğimli alanlarda da yetiştirilebilir. İstanbul gibi kışın kısmen soğuk geçtiği yerlerde, güney cephedeki balkon, teras ve pencereler de uygun yetişme yerleridir. Dış mekânda ise en güzel örnekleri, Adalar'da görülür.

Bitkinin gövdesinden çıkan dikenler, herhangi bir desteğe tutunup sarılarak tırmanmasına yardımcı olur. Yaprakları, 3-4 cm boyunda ya da az daha büyük, kenarları düzdür. Soğuk kış aylarında, yaprakların ucu bronzlaşabilir. Bitki, kuruyan yapraklarını dökerek kendini yeniler.
Begonvilin cezbedici renklerdeki çiçekleri aslında, “brakte” denilen ve renk değiştirme özelliği olan bir grup yapraktır. Çiçekleri, mor, pembe, kırmızı, beyaz renklerde açar ve uzun süre canlılığını korur. Bitkiye kırmızı rengini, ‘’betasiyanin” denilen karmaşık yapıdaki aromatik bileşikler verir.
Begonvil anayurdundaki doğası gereği, bol güneş ışığını sever. Bu sebeple bitki, günde en az 5-8 saat güneş ışığı alabileceği yerde konumlandırılmalıdır. Aynı zamanda rüzgârların etkisinden de korunmalıdır. Ilıman iklim bitkisi olduğundan, kışın soğuk geçtiği yörelerde iç mekânda yetiştirilir. Ancak, ortamın havadar olması gereklidir; havasız kaldığı takdirde çiçeklerini dökmeye başlar. Bu nedenle bulunduğu ortamın, düzenli olarak havalanmasına özen gösterilmelidir.

Toprak özellikleri bakımından, hafif ve besin değerleri zengin olan, süzek bahçe toprağını tercih eder. Bitkinin sulama düzenine dikkat edilmelidir. Eğer çok sulanırsa çiçeklerini döker. Sulama sıklığının azaltılması veya düzensizleşmesi durumunda, varlığını devam ettirmek için strese girerek daha fazla çiçeklenmeye başlar. Bu da bitkiyi yorar ve güçsüzleşmesine yol açar.
Begonvilin budanma işlemi için en uygun zaman, ilkbahar ile sonbahar arasındaki dönemdir. İlkbahar başında ya da kış sonunda yapılacak budama, bitkiyi olumsuz etkiler. Ancak, bu uygulamanın bir istisnası olarak; bodur begonvillerin budama işlemi, kış sonuna doğru yapılır. Doğru şekilde uygulanan budama işlemi, bitkinin hem sağlıklı gelişimini sağlar; hem de bir sonraki yıl daha çok çiçek açarak, daha iyi performans göstermesine yardımcı olacaktır.

Begonvilin önemli yapısal özelliklerinden biri de bünyesinde hastalık ve böcek barındırmamasıdır.
Üretiminde en hızlı çoğaltma, çelikleme yöntemi ile sağlanır. İşlem için en uygun zaman, bitkinin de en aktif olduğu haziran ile eylül ayları arasındaki dönemdir. Üretimi yapılacak çelikler, o yılın taze sürgünlerinin bulunduğu yan dallardan alınır.

Uygulamada kesim işlemi, taze sürgünlerden, boyları ortalama 5-8 cm olacak şekilde yapılır. İşlem sırasında keskin bir bahçe makası kullanılarak, üstte 2-3 yaprak kalacak şekilde aşağı doğru tüm yapraklar temizlenir. Üst kısmı gözün ters yönüne doğru, aşağı eğik/ verev kesilmelidir. Bunun sebebi, sulama ve yağmur sularının göze doğru birikme yapmadan akıp gitmesini sağlamaktır. Böylece, gözde çürüme ve hastalığın önüne geçilmiş olunur. Çeliğin altında kesim, son gözün hemen altından düz uygulanır.


Kesilen çelikler bekletilmeden hemen, hazırlanan ortama dikilmelidir. Dikimin yapılacağı ortam, iç mekânda ve sadece perlit gibi tek malzeme kullanılarak hazırlanabilir. Dış mekânda köklendirme için de perlit ve kum ağırlıklı torf karışımı kullanılabilir. Çelikler hazırlanan ortamda, yaprakların hizasına kadar derine batırılır ve üzerinin kapatılması gerekmez. Çelikler köklenene kadar, dikildiği ortamın daima nemli kalmasına özen gösterilmelidir. Köklenmeyle birlikte, hafif ve geçirgenliği iyi olan bahçe toprağına şaşırtılabilir. Bu süreçte, bitki yerine alışmaya başladığında, sulama da azaltılabilir. Yaklaşık bir yıl sonra, arzu ediliyorsa dış mekâna dikim yapılabilir.


Çelikler hazırlanan ortamda, yaprakların hizasına kadar derine batırılır ve üzerinin kapatılması gerekmez. Çelikler köklenene kadar, dikildiği ortamın daima nemli kalmasına özen gösterilmelidir. Köklenmeyle birlikte, hafif ve geçirgenliği iyi olan bahçe toprağına şaşırtılabilir. Bu süreçte, bitki yerine alışmaya başladığında, sulama da azaltılabilir. Yaklaşık bir yıl sonra, arzu ediliyorsa dış mekâna dikim yapılabilir.



Belgin Kanoğlu
NGBB Üretim Sorumlusu


Fotoğraflar: Zafer Karaca