NEZAHAT GÖKYİĞİT BOTANİK BAHÇESİ
Göçmen Kuşların Sığınağı
İstanbul, başta göç kuşları olmak üzere, kuşlar açısından çok önemli konumda yer alır. Her ilkbaharda ve sonbaharda yüzbinlerce kuş, İstanbul'un da üstünde bulunduğu göç yolunu kullanmaktadır.
İstanbul, ilkbahar ve sonbahar
göçlerinin yanı sıra, çok bilinmeyen
bir kuş göçüne daha ev sahipliği
yapar. "Kış Göçü" dediğimiz
ve bazı kuş türlerinin düzenli
olarak kullandığı bu göç yolunun
yoğunluğu, Kuzey ülkelerindeki
hava koşullarının sertliğine göre
azalıp çoğalır.
Kış göçünün kapsamına, sonbaharda
yerel diyebileceğimiz yüksek
rakımdan alçak rakımlara gerçekleşen
kısa göçler de dâhil edilebilir.
Bir kış günü bahçede ya da pencere
önünde karşımıza çıkan kızılgerdan
(Erithacus rubecula) kuşunun,
neden sadece kış mevsiminde görüldüğü
düşünülürse bu göç çeşidi
daha iyi anlaşılabilir.
İstanbul'un göçmen kuş türleri
dışında, yerli türleri de vardır. Yoğun
şehirleşmeden dolayı bazı türlerde
aşırı çoğalma, bazı türlerde
ise azalma gözlenirken, tür sayısında
da değişiklik görülmektedir.
Yerli türler arasında, insan yerleşimini
yuva bellemiş ve insana
bağımlı olan serçe, karga, martı,
kumru dışındaki diğer türler; şehirde
az sayıda kalmış olan daha
doğal hâldeki korular, parklar ve
bahçelere sığınarak yaşamını sürdürebilir.
Mevcut durumda İstanbul'un doğal
alanları, hem göçmen kuş türleri
hem de yerli türler için, tüm mevsimlerde
yaşam alanı oluşturmaktadır.
Bu sebeple şehirde son kalmış
olan tüm korular, parklar, bahçeler,
en küçük birimine kadar, göç sırasında
aç kalmış ve yorgun düşmüş
kuşlar için hayati önem taşır.
Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi,
kuşlar için hayati önem taşıyan
az sayıdaki yaşam alanlarından
biridir. Botanik bahçesinde
yer alan doğal-egzotik bitkiler, bir
arada bulunan farklı türler, makilikler,
açık alanlar ve durgun ya
da akan su alanları, çok çeşitli kuş
türlerine cazip gelen çekim özelliğine
sahiptir. Şehir yapılaşması ve
otoyollar arasında konumlanmış
olan, adeta 'kurtarılmış bölge' niteliğindeki
NGBB; göç sırasında, yorgun
kanatların dinlenebilmesine ve
beslenip yoluna devam etmek için
gereken enerjiyi depolayabilmesine
uygun bir vaha gibidir.
NGBB, sucul habitat isteyen
türler için, akan suyu ve durgun
suyuyla; çalılar içinde saklanacak
türler için makiliğiyle; dallarda
dinlenmek isteyen türler için de yeterli
ağacıyla kuşlara kucak açar.
Geniş kanatlarıyla süzülerek
göç eden kuş türleri, karada güneş
ışınlarıyla oluşan sıcak hava hareketinden
yararlanarak uçar. Bu
nedenle geceyi güneş batmadan
geçirecekleri, kötü hava koşullarında
sığınabilecekleri, uygun ve
güvenli alanlara ihtiyaç duyarlar.
Aranan yer, rahatsız edilmeyecekleri
bir açık alan, sığınılabilecek
bir çalılık ya da yüksek
tepeli bir ağaç olabilir. Ancak ne
var ki İstanbul gibi, şehirleşmenin
ve yerleşimlerin uçsuz bucaksız
yayıldığı bir bölgede, bu niteliğe
sahip yerler çok azdır. Nezahat
Gökyiğit Botanik Bahçesi, kuşlar için bu niteliklere sahip özel noktalardan
biridir.
İnsanların şehirlerde sürdürdüğü, kendince konforlu, güvenli, sıradan yaşantısı; kuşların ne zaman tünediğinin, ne zaman yola çıktığının fark edilmesine olanak tanımaz. Bazen kaldırım üzerinde yatan ölü bir kuş, bazen daha önce buralarda hiç duymadığımız bir ses dikkatimizi çekebilir. Bilmeyiz ki ölü kuş göç ederken ay ışığının yansıdığı bir pencere camına çarpıp ölmüştür. Öten kuş da birazdan bir kedinin avı olabilir. Bunların olmaması için fazla şeye ihtiyaç yoktur aslında. Daha fazla doğal alan ve tüm canlıların yaşam hakkına daha saygılı bir şehir.
Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi'nde yapılan araştırma sonucu, alanda 52 kuş türü tespit edilmiştir. İstanbul genelinde 400'e yakın olan bu sayının az oluşu, bahçede çok az gözlem yapıldığını düşündürmektedir. Aslında görülmesi gereken tür sayısının, bunun yaklaşık üç-dört katı olması beklenir. Bahçede düzenli ve daha çok gözlem yapılması hâlinde, bu konuda doğru veriler edinmek mümkündür.
NGBB'de tespit edilen 52 kuş
türünden, şehir kuşları haricindeki
her birinin burada bulunmasının
önemli nedeni vardır. Örneğin çalı
kuşu (Regulus regulus), sağlıklı büyümüş
katranağacı (Cedrus libani
A.Rich.)'nın iğne yaprakları arasında
beslenme olanağı buluyor.
Saka kuşu (Carduelis carduelis),
dişbudak (Fraxinus excelsior L.)
ağacının üzerinde kalmış tohumları
gagalama derdindedir. Karabaşlı
ötleğen (Sylvia atricapilla),
flüt sesine benzeyen ötüşüyle kendini,
çok sevdiği ağaçlık ormanda
hayal eder. İbibik (Upupa epops)
ise çayırda bulacağı bir danaburnunun
peşindedir. z
İstanbul'da, yoğun işleyen otoyollar
arasındaki açık arazide konumlanan
Nezahat Gökyiğit Botanik
Bahçesi; bitkiler dünyasına
yaptığı önemli katkıların yanı sıra,
buradan yararlanan insanlar, kuşlar
ve tüm canlılara yuva oluşturan
özel bir yaşam alanıdır.