Doğayla insan bağlantısının gün geçtikçe zayıflamasına sebep olan modern yaşam tarzı, yeşile olan özlemin her geçen gün daha da artmasına yol açıyor. Hızlı şehir hayatı, betonla kaplı sokaklar ve teknolojinin hâkimiyeti, insanları doğal dünyadan koparmaktadır.

İnsanlar, gerek bitkilerle ilişkisini sürdürmek, gerek yeşile özlemini gidermek için, evinin salonunda balkonunda çeşitli bitkiler yetiştirmeye yöneliyor. Bu amaçla gerçekleştirilen ekim-dikim işlemleri sürecinde, toprağın kokusuyla, güneşin ışığıyla hayat bulan bitkilerin büyüme ortamı, insanın huzurunu canlandırıp geliştiriyor.

Ekim-dikim işlemlerinin, çocuklar üzerinde çok yönlü olumlu etkileri vardır. Öncelikle bu faaliyet, çocuklara doğayla bağlantı kurma olanağı sunar ve onların çevreye duyarlı bireyler olmasını destekler. Ayrıca, onlara doğal dünya hakkında bilgi edinme ve deneyim kazanma fırsatı da verir.

Bitkilerin büyüme sürecine tanıklık eden çocuklar, toprak, su, hava, ışık ve benzeri etmenlerin bitkiler üzerindeki etkilerini izleyip gözlemleyebilir. Böylece, temel botanik bilgilerini edinir ve aynı zamanda bitki-toprak ilişkisini keşfederek, ekosistemler hakkındaki görüşlerini geliştirme fırsatı bulabilir.

Çocuklar, doğa ile bağlarını güçlendirmek için ekim-dikim konularıyla ilgilenirken çeşitli kitaplardan da yararlanabilir. Bu kitaplar sayesinde balkonda, mutfakta veya bulduğunuz ufak bir toprak parçasında, büyük-küçük ölçekli bitki yetiştirebilirsiniz. Bu kitaplardan bazı örnekleri aşağıda tanıyabiliriz.

Tohumdan Filize

Annika Dunklee
Resimleyen: Carey Sookocheff
Türkiye İş bankası Kültür Yayınları İstanbul, 2019

Yazar, avokado meyvesinin içindeki çekirdeğin nasıl ağaca dönüştüğünü, adım adım göstererek çocuklara doğa sevgisi aşılamayı hedeflemektedir. Sayfalarında canlı renkler ile etkileyici resimler bulunan kitap, çocukların dikkatini çekmeyi ve hayal gücünü beslemeyi amaçlar.

Kitap, çocuklar için bahçeciliğin temellerini öğretirken, aynı zamanda onlara doğa ile bağlantı kurma, bitkilerin büyümesini gözlemleme ve sorumluluk duygusu geliştirme gibi değerli deneyimler sağlamayı amaçlıyor. İçeriğinde çocukların ilgisini çekecek etkinlikler, projeler, oyunlar ile pratik öneriler sunarak, bahçeciliği çocuklar için keyifli ve anlaşılır hâle getiriyor.

“Tohumdan Filize" kitabı, eğlenceli bir hikâye anlatımıyla çocukların hem eğlenmesini hem de doğa sevgisi geliştirmesini sağlamaya yönelik bir kitaptır. Sayfalarındaki detaylı ve ilgi çekici resimleri sayesinde, anaokulu ve ilkokul 1. sınıf öğrencilerinin ilgi alanında uzun süre yer edinecek bir kitaptır.

Bu kitabı çocuklarla birarada okuduktan sonra, yediğiniz meyvelerin tohumlarını toprakla buluşturabilirsiniz. Böylece, hem farklı bitkilerin büyüme-gelişme sürecini izleme ve değerlendirme olanağı bulabilir; hem de yeni ilgi alanınıza ilişkin sorumluluk bilincini paylaşabilirsiniz.

Square Foot Gardening with Kids

Mel Bartholomew
Cool Springs Press, 2014

İlk haliyle 1981 yılında yayımlanmış olan kitap, daha sonra "Cool Springs Press" tarafından güncellenmiş ve ardışık baskılarla yeniden yayımlanmıştır.

Her bir sayfada, tohumun toprağa gömülmesiyle başlayan yeni bir serüvenle karşılaşırsınız. Çocuklar, tohumun nasıl kök saldığını, topraktan nasıl yavaşça yükseldiğini ve güneş ışığını yakalamak için nasıl çaba gösterdiğini izleyebilir.

Kitapta benzerlerinden farklı olarak, ekim-dikim ve bitki bilgisiyle birlikte bitki yataklarının nasıl hazırlanacağı gibi, üretime ilişkin konularda da bilgiler veriliyor. Böylece çocukların, sadece tohumları ekmekle yetinmeyip, aynı zamanda bitkilerin büyümesi için uygun yatakların nasıl hazırlanacağını da öğrenmesi amaçlanıyor. Bu özelliğiyle kitap, bitki yetiştirme sürecinin tüm aşamalarını anlamaya yönelik, daha kapsamlı bakış açısı sunmakta ve sadece çocuklar için değil, yetişkinler için de yararlı ve önemli olabilmektedir.

Tohum Saçan Şapkam

Sima Özkan
Resimleyen: Kübra Teber
Redhouse Kidz Yayınları 2020, İstanbul

Soframıza gelen sebze ve meyvelerin yetiştirilme sürecinin, detaylı şekilde ele alındığı kitapta; bitkilerin tohumdan büyüme haline kadar, tüm gelişim aşamalarını kapsayan yaşam serüveninin önemi vurgulanıyor. İlk sayfalarda, tohumların ayakları olmamasına rağmen, nasıl yerinde duramayıp da oradan oraya savrulduğu açıklanıyor. Ayrıca, meyveleri ve sebzeleri mevsimine göre tüketmenin, hem sağlığımız için hem de doğayı korumak için ne kadar önemli olduğu anlatılıyor.

Kitabın son sayfasında, mevsimine göre yenen bitkiler hakkında düzenlenmiş iki tablo yer alıyor. Bu tablolardan ilkinde, hangi mevsimde hangi sebzelerin-otların-yeşilliklerin yetiştiği; ikincisinde de hangi mevsimde hangi meyvelerin yetiştiği gösterilmektedir. Yenen bitkilerin doğal mevsiminde tüketilmesini sağlamaya yönelik bu bilgilendirmeyle; hem okuyucuların sağlıklı beslenmesi, hem de çevrenin korunması teşvik edilmektedir.

Bostan Kardeşliği

Mariapia De Conto
Doğan Çocuk Yayınları İstanbul, 2022

Günün birinde küçük bir toprak parçasıyla ilgili büyük hayaller kuracak olan bugünün çocuklarına hitap eden kitap, onlara doğanın ve tarımın keşfedilmesine yönelik temel bilgileri kazandırmak amacıyla hazırlanmıştır. İçeriğini oluşturan, tarımsal üretim ve bahçecilik konularındaki temel bilgiler, çocuklara rehber niteliğindedir.

Kitapta, bitki birliği kavramının ne anlama geldiğinden başlayarak, birbiriyle uyumlu bitkilerin örnekleri ve tampon bitkiler hakkında bilgiler yer alıyor. Ayrıca, meyve ve sebzelerin daha sağlıklı gelişimi için önemli olan ışık ve suyun gerekliliği hakkında ipuçları sunuluyor. Örneğin, çocuklara kompostun nasıl oluşturulacağı konusunda bilgiler verilirken, aynı zamanda doğadaki dost böceklerin öneminden de bahsediliyor. Böylece çocuklar, hem kendi bahçesinde bitki yetiştirme deneyimi kazanmakta, hem de doğanın ve tarımın temel prensiplerini öğrenebilmektedir.

"Bostan Kardeşliği" kitabının arka sayfasında, içeriğine ilişkin bilgilerin en etkili şekilde pekiştirilmesi amacıyla hazırlanmış, "Bostan Oyunu" adlı bir oyun yer alıyor. Bu oyun, en az iki en fazla dört katılımcıyla oynanabilir. Oyun sırasında, yaptığınız hamlelere dikkat etmeyi ihmal etmeyin.

Basit ve anlaşılır dil kullanılarak hazırlanmış olan kitabı, çocukların yanısıra bahçecilikle yeni tanışan yetişkinler de keyifle okuyabilir. Kitap, bu özelliğiyle hem çocuklar hem de yeni başlayan yetişkinler için, vazgeçilmez bir rehber niteliğindedir.


Seda Devrim Çelik
NGBB Eğitmeni