ÇOCUKLAR İÇİN DOĞA KİTAPLARI
Verimli Toprak
ve
Kompost

Küresel Isınma ve İklim Değişikliği gibi riskler, Dünyanın geleceği açısından büyük ölçüde tehdit oluşturmaktadır. Doğaya verilen hasarların azaltılması ve gezegenimizi kurtarmanın sırrı, asılında sürdürülebilir yaşam ilkesinde yer alıyor. Bu ilke kapsamında, toplumdaki her bireyin sorumluluğunda, çeşitli bireysel yükümlülükler de bulunmaktadır.

Konuya ilişkin atılacak önemli adımlardan biri, atıklarımızı ayrıştırmak ve geri dönüştürmek. Mutfaktaki atıklarımızı ayrıştırırken, aynı zamanda evdeki bitkiler için de gübre yapabiliriz. Bu sürece gelecek nesilleri yani çocukları da dâhil etmekte yarar var. Böylece öğrenmekten zevk alan, araştıran, gözlem yapan, çözümler üretebilen, zekâ alanlarını aktif kullanabilen, sağlıklı, yaratıcı ve doğaya önem veren çocuklar yetiştirilmesine katkı sağlanır. Bu anlayışın, sadece eğitimciler tarafından değil, ebeveynler tarafından da bilinçli olarak desteklenmesi önemlidir.

Çevreyi ve doğayı korumaya yönelik evdeki uygulamalar, çocuklar tarafından örnek alınıp tekrarlanır. Bu yaklaşımın ilk uygulaması, kompost yapımıyla başlayabilir. Kompost yapmak, aynı zamanda çocuklar için bilimsel bir deneyim sunmaktır. Bu deneyim sürecinde çocuklar ve ebeveynler, kompost hakkındaki çeşitli bilgileri içeren bazı kitaplara ihtiyaç duyacaktır. Konuya ilişkin, aşağıda önerilen bazı kitaplar yararlı olabilir.

Bir Kompost Hikâyesi
Ben Çöp Değilim!
Ayşenur Güngör Kırcadağ
Merve Sarı (çizer)
Martı Yayınları, İstanbul, 2022.

Yazarın ekolojik kitaplar serisi kapsamında yayımlanan, Şehri Terk Eden Domates adlı kitabından sonra yayımlanan ikinci kitabıdır. Kitabın dilinin açık ve anlaşılır olması sebebiyle ilkokul seviyesine çok uygundur. Çöp olmak istemeyen sebzelerin dile gelmesiyle başlayan serüven, toprakta son bulmaktadır. Sebzelere insani duygular verildiği için, okuyanı daha çok etkilemekte ve empati kurulabilmesini sağlamaktadır. Kitap, kompost konusunda içerdiği önemli bilgilerle çocukların yanısıra, ebeveynlere de yönelik bilinçlendirici işleve sahiptir. Kitabın arka sayfasında, "Kompost nedir?" ve "Soğuk kompost nasıl uygulanır?" sorularına yanıt oluşturacak bilgiler bulunmaktadır.

Saso'nun Kompost Kitabı
Sima Özkan
Orhan Ata (çizer)
Redhouse Kidz Yayınları, İstanbul, 2018.

Kitabın anlatımı ile görsellerin birbiriyle uyumlu oluşu anlaşılırlığı kolaylaştırıyor. Bu nedenle anaokulu ve ilkokul düzeyine uygun bir kitaptır. Kitapta, doğadaki tüm canlılara saygıyla yaklaşılması ve kompostun canlılar için önemi vurgulanıyor. Soso adındaki solucanın, apartman bahçesinde nasıl yaşam sürdüğü, solucanın, organik atıkların toprağa karışmasındaki önemli rolü ve kompost oluşumu anlatılıyor. Solucanımız sevdiği yemekleri anlatırken bir yandan da okuyucuya, nelerin kompost olup olmadığına dair bilgiler veriyor. Solucan Soso'nun, bize evini tanıttığı bölüm ise aslında, kompost kutusunun nasıl yapıldığını açıklamaya yönelik ifadeler içeriyor.

Compost Stew
Mary McKenna Siddals
Ashley Wolff (çizer)
Tricycle Press, 2010.

Kitaptaki görseller, kolâj ve geri dönüşüm kâğıtları kullanılarak resmedilmiş. Metinlerde açık ve sade dil kullanılması, kitabı ilkokul öğrencilerinin rahatça okuyup anlayabilmesine yönelik önemli bir özellik. Kompost konusunun görsellerle anlatılması ve görsellerin ön plana çıkması, anaokulu öğrencileri için de anlatım kolaylığı sağlıyor. Kitap kompost yapımının tüm aşamalarını, adeta bir şefin elinden çıkmış gibi adım adım anlatıyor. Son kısımda komposta nelerin girip girmediği belirtiliyor. Komposta girenlerin anlatımında, her bir malzemenin alfabetik sıralanması tercih edilmiş. Kompost konusundaki açıklamaların, çizimlerle ifade edilmesi de anlaşılırlığı artırıyor.

Compost A Family Guide to Making Soil From Scraps
Ben Raskin
Tonwen Jones (çizer)
Roost Books, London, 2014.

Kitap, kompost işlemi ve bakımının inceliklerinden bahsediyor. Kitabın en önemli özelliği, konuya ilişkin aktardığı bilgilerin yanısıra, beraberinde verdiği geleneksel masa oyunu, çıkartmalar ve çark ile farklı bakış açısını ortaya koymasıdır. Böylece bilgi, okuyuculara oyun haline getirilerek sunulmaktadır. Masa oyununda, solucanlar ve merdivenlere götürülen kılavuzla kompost yapmanın eğlenceli yanları gösteriliyor. Kitap, hem mutfak hem de bahçe gübrelemesi hakkında çeşitli bilgileri içeriyor. Ayrıca, solucanların aslında çok faydalı hayvanlar olduğunu da fark ediyorsunuz. Sonuç olarak, bahçeden tabağa uzanan döngü hakkında bilinmesi gerekenleri, birlikte öğrenmenin ve birlikte doğa dostu yaşam tarzına yönelmenin ipuçlarını aktaran başarılı bir kitap.

Kompost konusunda hazırlanmış kitapları okuduktan sonra, çocuklarla birlikte kompost yapmaya karar verirseniz, 5 litrelik bidonlarda deneyebilirsiniz. Bu konunun detayları için, Bağbahçe dergisinin 89. sayısına bakılabilir*. Öğrenilen bilgilerin kalıcı olabilmesini sağlamak amacıyla, kompost kutusuna giren ve girmeyen malzemeleri içeren bir afiş hazırlanarak, kompost kutusunun üstüne asılması yararlı olur.

Kaynaklar

Seda Devrim Çelik, "Evde Kompost Yapımı", Bağbahçe 89 (2020 mayıs-haziran): 18-19.