Lezzet Bahçeleri

Bahar aylarında doğanın renklenmesiyle beraber, bitkilere olan merak da gittikçe artmakta. Küçük de olsa bahçeniz veya balkonunuz varsa şanslısınız demektir ve burada kendinize küçük yeşil alanlar yaratabilirsiniz. Yarattığınız bu bahçelerden elde ettiğiniz bitkileri mutfağınızda kullanabilirsiniz.

Bahçecilik uğraşının ve bu ortamda bulunmanın belki de en zevkli yanlarından biri, kendi ürettiğiniz ürünleri kullanabilmektir. Bu sebeple mutfak bahçeleri, son zamanların en çok tercih edilen uygulamalarından biri oldu.

Dünya genelinde özellikle bazı özel ve seçkin otellerin yeşil alanlarının planlanmasında, çok yıllık gösterişli bahçelerin yanında gelen müşterilerin bütün yemeklerini temiz, sağlıklı ve taze olarak yiyebilmesi için özel mutfak bahçeleri tasarlanmaktadır. Aynı zamanda, bu mutfak bitkileri ile gösterişli çiçek yastıkları da oluşturulabilir. Bu yaklaşımın en başarılı, en güzel uygulamaları arasında, Kew ve Wisley’deki mutfak bahçeleri örnek gösterilebilir.

"Mutfak bahçelerinin tasarlanması zor mu?" diye bir soru gelebilir akla. Aslında dikkatli bir planlama, uygun bitki seçimi ve küçük yaratıcı fikirlerle birlikte çok da kolay uygulanabilir.

Eğer bir bahçeniz varsa boyutunu tamamen sizin belirleyeceğiniz bir alanda, uygun toprak derinliğinde ve toprak karışımında, çeşitli mutfak otlarını yetiştirebilirsiniz. Eğer kullanım alanının daha büyük olacağı bir mutfak bahçesi tasarlıyorsanız, genellikle küçük boyutlardaki mutfak otlarından başka; daha büyük ölçekli yaprakları ve meyvelerinden yararlanabileceğiniz küçük ağaç ve çalı formundaki bitkilerden de yetiştirebilirsiniz.

Mutfak Bitkileri

Mutfak otları genellikle boyu 1 m’nin altında kalan ve çok gösterişli olmayan bitki gruplarıdır. Bu bitkiler çoğunlukla yapraklarından yararlanma amacına yönelik yetiştirilir. Mutfak otlarını yetiştirmek için büyük alanlara ihtiyaç duyulmaz; balkonlara veya pencerelerin kenarlarına koyacağınız saksılar bile bu bitkilerin yetiştirilmesi için uygun alan olabilir.

Bahçe gibi toprak zemin olmaması halinde, taş veya ahşaptan hazırlanan yükseltilmiş yastıklara toprak dökerek yetiştirme alanı oluşturulabilir. Mutfak bahçesi için en önemli aşama, bitki seçimidir. Yetiştirme ortamının koşulları ve olası bitkilerin özelikleri doğru değerlendirilerek doğru bitki seçimi yapmak ve süreci buna göre planlamak gerekir.

Mutfak bahçesine dikilebilecek başlıca bitkiler:

• Peynirsirmosu (Allium schoenoprasum L.)
• Dereotu (Anethum graveolens L.)
• Pancar (Beta vulgaris L.)
• Kişniş (Coriandrum sativum L.)
• Roka (Eruca vesicaria (L.) Cav.)
• Dağçileği (Fragaria vesca L.)
• Ormaniplikçiği (Galium odoratum [L.] Scop.)
• Kıvırcık (Lactuca sativa L.)
• Nane (Mentha x piperita L.)
• Fesleğen (Ocimum basilicum L.)
• Bilyalıkekik (Origanum onites L.)
• Maydanoz (Petroselinum crispum [Mill.] A.W.Hill)
• Biberiye (Rosmarinus officinalis L.)
• Adaçayı (Salvia officinalis L.)
• Lavantin (Santolina chamaecyparissus L.)
• Çorbakekiği (Satureja spicigera [K.Koch] Boiss.)
• Yaylakekiği (Thymus praecox Opiz)
• Kekik (Thymus vulgaris L.)

Bu bitkiler arasında yer alan adaçayı, biberiye, kekik türleri, çok yıllık, otsu yapıda ve budamaya elverişlidir. Bu bitkiler, çoğu dönemsel ve geçici olan diğerlerinden farklı, kışın yaprağını dökmeyen türler olduğu için, tasarımdaki yerini daimi olarak koruyabilir.

Bu özelliğinin yanısıra, kurakçıl bitkiler olan adaçayı, biberiye, kekik, susuzluğa dirençli türlerdir. İklim değişikliği ve küresel ısınma sebebiyle ortaya çıkan kuraklık-susuzluk problemlerine karşı tercih edilecekler listesinde yer alabilir. Ayrıca biberiye, mor rengin tonlarında açan çiçekleriyle, bahçeye hem renk katar hem de arılar ve kelebekler için ilgi alanı oluşturur.

Fesleğen, kişniş, dereotu, kekik, adaçayı, nane, biberiye gibi aromatik bitkiler, aynı zamanda hoş kokularıyla bahçeye farklılık getirir.

Bu mutfak otlarının dışında, yemeklerde de kullanılan defne (Laurus nobilis L.) tercih edilebilir. Defne ağacı, herdem yeşildir ve bahçede çit bitkisi olarak da yararlanılır; hem rüzgarı hem de gürültü ve toz kirliliğini önleyen ekolojik özelliklere sahip bitkidir.

Bu ortamda, meyveleri sevilerek yenen dağçileği (Fragaria vesca L.) bitkisi de yetiştirilebilir.

Mutfak bahçesi düzenlemesine renk katabilmek amacıyla, tasarıma güzel çiçek açan tek yıllık bitkiler de eklenebilir.

Çörekotu (Nigella sativa L.) Mavimsi mor çiçekleri vardır ve tohumlarından baharat olarak yararlanılır.

Latin çiçeği (Tropaeolum majus L.)

Kırmızı-sarımsı turuncu çiçekleri vardır ve aynı zamanda salatalarda kullanılır.

Hercai menekşe (Viola tricolor L.)

Rengârenk çiçekleri, ortama canlılık katar ve aynı zamanda yemeklere katılır.

Bu bitkilerin tohumlarını her sene alana ekmek zorunda kalmazsınız, Olgunlaşıp dökülen tohumlar, sonraki sene kendiliğinden yeşerip gelişebilir.

Tasarım sırasında bitkileri seçerken dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri, bitkilerin istekleridir. Su ve güneş istekleri oldukça önemlidir. Birbirinden farklı istekleri olan bitkiler yan yana getirilmemelidir. Bu nedenle bitkiler hakkında iyi araştırma yapılması gereklidir.

Örnek Tasarım

Beton zemin üzerinde, ahşap travers malzeme ile oluşturduğumuz, boyutları 1,5 m x 1 m ve yüksekliği 40-50 cm olan, yükseltilmiş bitki yastığı için tasarım planlayalım. Öncelikle bakımı kolay, fazla su isteği olmayan kurakçıl nitelikli, herdem yeşil ve aynı zamanda çiçek açan çok yıllık bitkilerden seçim yapalım. İlk tercihlerimiz; adaçayı, biberiye, lavantin, kekik olabilir. Bunların yanına maydanoz, nane, marul yerleştirilir. Ayrıca, yapraklarının gösterişli renkleriyle fesleğen bitkisi de eklenir. Tasarıma renk katsın diye aralara, tek yıllık çörekotu ve latin çiçeği tohumları serpilir.