Ökaliptus Esansı
(Eucalyptus globulus Labill.)

Ökaliptus esansı, "Myrtaceae" familyasından "Eucalyptus globulus Labill." adlı ağacın yapraklarından, buhar distilasyonu ile elde edilen uçucu yağdır.

Boylu ve yapraklarını dökmeyen ökaliptus ağacı, Tasmanya ve Avustralya’nın Victoria bölgesine has bir türdür. Güney Amerika, Çin ve Afrika’nın güney bölgelerinde yetiştirilir. İspanya, Şili ve Avustralya'nın güneyinde, özellikle beyaz renkli kerestesi için tarımı yapılır.

Yaklaşık 700 civarında olan "Eucalyptus sp." türlerinin hemen hepsi, Avustralya menşelidir. Diğer türleri, Yeni Gine ve Endonezya’da yetişir ve bölgeden tüm dünyaya yayılmıştır. Taban suyunu çekme özelliğine sahip olan ökaliptus türlerinden, bataklıkları kurutmak amacıyla yararlanılmıştır. Bu sebeple ülkemizde, 'sıtma ağacı' olarak da adlandırılır.

Ökaliptus esansı, renksiz-açık sarımsı renkli, taze, aromatik ve nanemsi kokulu, akıcı sıvıdır. Yapraklarından, % 0,8-2,4 verimle elde edilir. Esansın kaynağı, "Eucalyptus globulus" ve bazı "Eucalyptus sp." türlerinin yapraklarıdır.

Esansın uçucu yağları, ana bileşik olarak 1,8-sineol (ökaliptol) içerir ve ilaç, kozmetik, şekerleme sanayilerinde kullanılır. Ökaliptus uçucu yağları; antibakterial, antifungal, analjezik, antienflamatuvar (yangıları giderici) ve insektisit özelliklere sahiptir. Tıpta nezle, bronşit, boğaz ağrısı ile akciğer veremi, diyabet, astım hastalıklarının tedavisinde yararlanılır; ayrıca gripte dekonjestan olarak kullanılır. Liniment halinde yara, bere, adale ağrılarında etkilidir. Genelde dezenfektan, temizleyici ve deodorant olarak, ev hijyeninde ve aromaterapide de kullanılır.

"Eucalyptus globulus" dışında kullanımı olan diğer ökaliptus türleri şunlardır:

• Limon kokulu ökaliptus (Eucalyptus citriodora Hook.) (sin. Corymbia citriodora [Hook.] K.D. Hill et L.A.S Johnson)
• "Eucalyptus dives Schauer"
• "Eucalyptus radiata Sieber ex DC."
• "Eucalyptus smithii R.T. Baker".

Ökaliptus esansı üreten başlıca ülkeler; Çin, Avustralya, Portekiz, İspanya, Güney Afrika, Hindistan, Brezilya’dır. Çin’de, "Cinnamomum longipaniculatum [Gamble] N.Chao ex H.W.Li" türünden elde edilen uçucu yağ, bileşim olarak standartlara uyar ama ISO kriterlerine göre, ökaliptus esansı değildir.

ISO 770 Monografı'na göre, ökaliptus esansının ana bileşikleri şunlardır: 1,8-sineol (% 60-80), alfa-pinen (% 1-22), limonen (% 1-15), aromadendren (eser - % 10), p-simen (% 1-6), trans-pinokarveol (eser - % 6), alfa-fellandren (% 0,1-1,5), globulol (eser - % 1,5).

Avrupa Farmakopesi'ne göre, ökaliptus uçucu yağı şu bileşikleri içermelidir: 1,8-sineol (en az % 70), limonen (eser - % 12), alfa-pinen (eser - % 9), beta-pinen (% 1,5’tan az), sabinen (% 0,3’ten az), alfa-fellandren (% 1,5’tan az), kâfur (% 0,1’den az).

Turhan Baytop’a göre, ökaliptus yaprağı, balgam söktürücü ve antiseptik olarak ve kabızlık için kullanılır. Şeker hastalığına karşı da tavsiye edilir. Yüzde 2’lik infüzyonu, bal ile tatlandırılarak günde 2-3 bardak içilir. Ökaliptus esansı ise haricen deri üzerine sürülerek ya da buğu halinde, antiseptik olarak kullanılır.

Ökaliptus, ülkemizde yetiştirilmemektedir. Türkiye’de en yaygın görülen, "Eucalyptus camaldulensis Dehnh. [sin. Eucalyptus rostrata Schlecht.]" türünün yapraklarından, % 2 oranında elde edilen uçucu yağ; ana bileşik olarak 1,8-sineol içermesine rağmen, tıbbi olarak kullanılmamaktadır.

Bu yazıda belirtilen ifadeler, sadece bilgilendirme amaçlıdır;
tavsiye niteliği taşımaz.
Hastalıkta tedavinin,
mutlaka doktor kontrolünde yapılması
gerektiği unutulmamalıdır!..