Yıldızpatı
(Aster sp.)
Yıldızpatı (Aster sp.), papatyagiller (Astereceae) ailesinden, çok yıllık, çiçekli bitkidir. Çiçek başları yıldız biçiminde olduğu için, Yunanca, "Yıldız" anlamına gelen "Aster" sözcüğüyle adlandırılmıştır. Yaklaşık altıyüz türü vardır ve çok sayıda çeşidi üretilmektedir. Yetiştiriciliği yaygın olan yıldızpatı çeşitleri, birçok bitki türünün çiçeklerinin solduğu yaz sonunda ve sonbaharda, ara sezon bitkisi olarak, tüm bahçeyi renklere doyurur. Aynı zamanda, kelebek ve arılar için, geç sezonda çok iyi tozlayıcı ve özellikle arılar için önemli nektar deposudur. Çok amaçlı dikimlerde kullanılabilen bitkinin, türüne göre kaya bahçelerinde, kırlarda, bordürlerde yetiştirilmeye uygun çeşitleri vardır. Yıldızpatı bitkisinin farklı çeşitleri, NGBB'de yetiştirilmekte ve bahçenin farklı alanlarında sergilenmektedir.
Yıldızpatı bitkisinin çiçekleri, dik gövde üzerinde, küçük-büyük, yalınkat, katmerlidir. Bol çiçeklenen bitkinin, mordan beyaza, pembeden maviye, sarıdan kırmızıya, çok renkli açan çeşitleri bulunmaktadır.
Yayılıcı özelliğiyle büyüyen bitki, çiçeğinin solmasıyla dibine kadar kurur ve uyku-dinlenme dönemine girer; kışın ya da ilkbaharda tekrar canlanıp yeşillenir.
Genelde çok sıcak olmayan ortamları tercih eden bitki, donma derecelerine yakın sıcaklıklara da geçici dayanıklılık gösterir. Doğrudan güneş ışığı alan yerleri seven bitkinin bazı çeşitleri, az güneşli koşullarda yetiştirildiğinde de iyi sonuç verebilir. Ancak gölgede yetiştirilen bitkilerde, boğum araları açılır, dallanma seyrek, çiçeklenme cılız olur.
Bitki, pH oranı bakımından nötr veya hafif asidik (5,5-6,5 pH) topraktan hoşlanır. Geçirgenliği iyi olan, tınlı topraklarda, köklenme çok sağlıklıdır. Türkiye topraklarının genelde alkali özellikte oluşu gözönüne alındığında; iyi yanmış kompost ve organik maddeler ekleyerek, toprağın asitliliğinin biraz artırılmasında yarar vardır.
Bakımı oldukça kolaydır. İlkbaharda vejetasyon dönemi başladığında, ayda bir kez toprağa dengeli besin takviyesi uygulanabilir. Ancak, fazla gübreleme çiçeklenme süresini kısaltacağı için, temmuz-ağustos aylarında gübreleme yapılmamalıdır.
Yeni dikilmiş bitkiler, her zaman nemli ortamı tercih eder. Ancak toprakta, gerekli geçirgenlik sağlanmış olmalıdır. Toprak çok ıslak olduğunda, bir süre sonra çürümeler başlar. Yazın haftada en az iki kez sulanmalı; sulama işlemi, bitkinin üstünden değil, doğrudan köküne uygulanmalıdır. Böylece, sık rastlanan külleme hastalığının önüne geçilmiş olur.
Çiçeklenme döneminde, yağmurlar veya yukarıdan yapılan sulama sebebiyle ağırlığı artan bitki yıkılabilir. Bunun önüne geçmek için bitki, kamış-bambu gibi malzemeyle bağlanarak desteklenmelidir.
Kuruyan çiçeklerin temizlenmesi, çiçeklenme süresini uzatır. Don zamanı geçtikten sonra, kuruyan çiçek sapları toprak yüzeyi hizasından kesilerek, alttan yenilerinin sürmesi teşvik edilebilir. Donun geçmesi beklenerek, hem alttan zamansız çıkan yeni sürgünler korunmuş olur, hem de kuruyan çiçekler üzerindeki tohumlarla bazı kuşların beslenmesi sağlanabilir.
Bitkinin tohumlarından üretimi, ilkbaharda-sonbaharda, doğrudan dışarıda yapılabilir. Yine aynı dönemlerde, sürgün kök çeliği ile üretim yapılarak çoğaltılması da mümkündür. Ancak, bölme işlemiyle erişkin bitki elde edilmesi, diğer yöntemlere göre çok daha kolay ve hızlı sonuç verir.
Özellikle saksıda yetiştirilen türler, yaklaşık iki üç yılda bir saksıdan çıkarılır ve ayırma yöntemiyle çoğaltılarak gençleştirilir. Alanda yetiştirilen bitki fazla yayıldıysa, çatal yardımıyla alandan sökülerek, ufak parçalara ayrılır ve yine aynı alana ya da planlanan başka alanlara-saksılara dikilir. Bu işlem için en uygun dönem, sonbahar mevsiminin sonu ya da ilkbahar başıdır. Ancak gerekirse diğer dönemlerde, hatta çiçekli olduklarında bile bölme işlemi yapılabilir. Farklı zamanlarda yapılan uygulama, bitkinin biraz sarsılmasına sebep olsa da kolay kolay ölmesine yol açmaz.
Çiçeklenme döneminde yapılan bölme uygulaması, özellikle içiçe dikilmiş ve zamanla tüm çeşitlerin-renklerin birbirine karıştığı alanlarda, gereken ayırma işleminin yapılabilmesi için uygun ortam sağlar. Bu amaca yönelik olarak da tercih edilen bir yöntemdir.
NGBB’de farklı yerlerde bulunan yıldızpatı çeşitlerinin önemli bölümü, çiçekli dönemde topraktan sökülerek, her biri çeşidine-rengine göre ayrılıp tasnif edildi. Daha sonra saksılanan bitkiler, gelecek sene belirlenecek alanlara dikilmek üzere fidanlıkta bakıma alındı.
| Aster amellus L. 'King George' |
| Aster ericoides L. 'Esther' |
| Aster novae-angliae L. 'Alma Potschke' |
| Aster novae-angliae L. 'Crimson Beauty' |
| Aster novae-angliae L. 'Purple Dome' |
| Aster novae-angliae L. 'Helen Picton' |
| Aster novae-angliae L. 'Rosanna' |
| Aster novi-belgii L. 'Little Carlow' |
| Aster novi-belgii L. 'Little Man in Blue' |
| Aster novi-belgii L. 'Pink Buttons' |
| Aster novi-belgii L. 'Rosebud' |
| Aster novi-belgii L. 'Winston S.Churchill' |
| Aster x frikartii Silva Tar. & C.K.Schneid. 'Jungfrau' |
| Aster x frikartii Silva Tar. & C.K.Schneid. 'Monch' |