Saksılı Tasarım ve Estetik Dokunuşlar

Toprak
Bahçenin doğal ortamına en çok yakışan toprak malzeme, aynı zamanda nefes alma özelliği sayesinde, köklerin daha sağlıklı büyümesine olanak sağlar. Ancak bu saksıların, sulama sırasında suyun bir kısmını bünyesine çekmesi ve ağır olması gibi olumsuz özellikleri bulunur. Soğuk kış dönemlerinde, dondan çatlama olasılığı da vardır. Bu sebepler göz önüne alındığında, tasarım planında toprak saksıların, genelde arka planda kullanılması tercih edilir. Ayrıca bazı örnekleri, diğer malzeme çeşitlerine göre daha pahalı olabilir.

Seramik
Toprak saksılar kadar ilgi gören bir malzemedir. Çok çeşitli renkler ve formlarda üretilebilmesi sebebiyle estetik kaygılara çözüm olabilir. Seramik saksılar, genel görünümüyle dekoratif amaca yönelik kullanılabilme özelliğiyle önem kazanır. Bu nedenle iç mekânlarda tercih edilirler. Ancak bu saksılar, ağır olabilir ve bazı örneklerde, geçirgenliği sağlayan delikler bulunmayabilir.
Bu saksılar, doğrudan toprakla kullanılacaksa, altında fazla suyun tahliyesini sağlayacak yeterli delik bulunmasına dikkat edilmelidir. Estetik kaygıyla yer verilmek istenen deliksiz saksılar, doğrudan toprak kullanımı yerine, delikli saksıya dikilmiş bitkilerin yerleştirilmesiyle değerlendirilebilir.

Plastik
Hafif, dayanıklı ve ucuz oldukları için tercih edilir. Çeşitli renklerde üretilirler. Ancak, fazla güneş alması hâlinde, zamanla bozulabilir, çatlayabilir ve kırılabilirler. Ayrıca plastik saksılar, köklerin aşırı ısınmasına da sebep olabilir. Bu yüzden kullanırken, bitkinin ve ortamın sıcağa duyarlığına dikkat edilmelidir. Ahşap
Genellikle doğal görünüm isteyenlerin ilk tercih ettiği malzemedir, Ancak, saksının bulunduğu konuma ve içindeki bitkinin su isteğine bağlı olarak tercih edilmelidir. Bu saksılar düzenli olarak bakım ister; aksi hâlde çürüyebilir.

Beton
Son derece dayanıklı olan bu malzeme, genellikle büyük ağaçların dikileceği saksılarda tercih edilir. Ancak çok ağır olduğu için, saksının bulunacağı konum belirlenirken, yer değiştirmeyi gerektirmeyecek şekilde dikkatli değerlendirilmelidir.
Fiberglas
Plastik kadar hafif olan ama onun kadar çabuk deforme olmayan bir malzemedir. Bu saksılar, hem dış mekân hem de iç mekân tasarımlarında kolayca yer bulabilir. Değişik formlarda ve özel boyutlarda da üretilebilirler. Hazneli- haznesiz seçenekleri ve kolay taşınabilmesi için tekerlekli örnekleri de bulunur.

Geçirgenlik Son zamanlarda kullanımı yaygın şekilde artan saksılarda karşılaşılan önemli sorunlardan biri geçirgenlik problemidir. Sağlıklı bitki yetiştirilmesinde, kullanılan saksıların altında bir veya birden çok delik bulunmalıdır. Geçirgenliğin daha iyi olmasını sağlamak amacıyla, üstüne dökülen toprağın delikleri tıkamaması için, saksının dibi biraz çakıl ve kum ile örtülür, daha sonra toprak dökülür.
Genellikle bitkilerin fazla sudan çürümesine yol açan geçirgenlik probleminin kaynağı, estetik ve zarif görünümü sebebiyle tercih edilen ama drenaj delikleri bulunmayan saksılar olabilir. Deliksiz saksılar, sadece süs amaçlı olarak kullanılabilir. Ortamda farklılık sağlamak amacıyla deliksiz kapların kullanımı istendiğinde; önce dibi delikli olan plastik saksıya dikilen bitkiler, daha sonra bu kapların içine yerleştirilebilir.

Bitki Grupları Bitki seçimi yaparken, öncelikle saksıların nerede duracağına karar vermek ve bu aşamada dikkatli olmak gerekir. Saksıların yer alacağı konumun gölge ya da güneşli olmasına göre, seçilecek bitki grupları da farklılık gösterir.
Planlanan tasarımın uzun süreli olması istenirse, kullanılacak bitkilerin herdem yeşil türlerden seçilmesi veya yaprak rengi mevsimlere göre değişiklik gösteren türlerin tercih edilmesi uygundur. Ayrıca saksılı tasarımlarda, soğanlı bitkiler de sıkça tercih edilen bitki grupları arasında yer alır.
Saksılı tasarımlarda uyulması gereken kurallar ve dikkat edilecek hususlar, herhangi bir alanın bitki tasarımındaki uygulama özellikleriyle benzerlik gösterir. Uzun boylu bitkiler arka sıralarda, kısa boylu bitkiler ön sıralarda bulunacak şekilde yerleştirilir.
Saksılı Tasarım Örnekleri
Gölgeli Alan
Gölgeli alan tasarımında; sarı benekli yapraklarıyla herdem yeşil çalı olan akuba (Aucuba japonica Thunb.) bitkisi ile aynı saksıda, siyah renkli osmanlı çimi (Ophiopogon planiscapus Nakai 'Nigrescens'), süpürge otu (Hosta Tratt.) ve mercançanı çiçeği (Heuchera L.) bitkilerinin kullanımı tercih edilmiştir. Bu tasarımda, akuba ve osmanlı çimi dışındaki bitkiler, herdem yeşil değildir.

Güneşli Alan
Güneşli alan tasarımında; boylu bir tür olarak tasarımlarda sıkça kendine yer bulan, mızrakımsı yapraklarıyla dekoratif görünümlü "Phormium tenax J.R.Forst. & G. Forst." bitkisi ile uzun süreli açan sarı renkli çiçekleriyle sarıçalı papatyası (Euryops pectinatus [L.] Cass.) ve daha çok kırmızı renkli yapraklarıyla tanınan ve yaprakları mevsimsel renk değiştiren cennetbambusu (Nandina domestica Thunb.) bitkileri tercih edilmiştir.
Bu tasarım aynı zamanda, herdem yeşil bitki tasarımları için de örnek oluşturmaktadır.
Mevsimlik Bitkilerle Tasarım
Mevsimlik bitkilerin genellikle soğanlı bitkilerle aynı saksıda, birarada kullanılmasıyla oluşturulan tasarım modelidir. Örneğin, kırmızı renkli bir lâle (Tulipa sp.) çeşidi ile mavi renkli bir menekşe (Viola x wittrockiana Gams) çeşidinin birarada kullanımı tercih edilebilir.

Nihan Sevinç Muşdal
NGBB Peyzaj Yüksek Mimarı

Fotoğraflar ve Çizimler:
Nihan Sevinç Muşdal