Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi
Kışın Çiçeklenen Odunlu Bitkiler

Bitkiler, yaz aylarının sonlanmasının ardından, havaların soğumasıyla birlikte kış uykusuna hazırlanmaya başlar. Ancak bazı bitkiler kış uykusuna yatmak yerine, çiçeklenme dönemine girer; böylece doğaya canlılık ve renk katarlar. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde, kışın açan çiçekleriyle doğaya renk katan bazı odunlu bitkiler vardır.

Kamelya (Camelia japonica L.)

Genelde dört metreye kadar boylanabilen herdem yeşil çalı, bazen de onbeş metreye kadar boylanabilen ağaçtır.

Çin ve Japonya’da, doğal olarak yetişir. Türkiye’de, park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Çeşitli renk ve formlarda kültivarları bulunmaktadır.

Yaprakları, 5-10 cm boyunda, eliptik ya da yumurta biçiminde, kenarları dişli, uçları sivridir. Yaprakların üst yüzü, koyu yeşil renkli ve parlak; alt yüzü, açık yeşil renklidir. Deri gibi kalın ve sert olan yaprakların her iki yüzü de tüysüzdür. Yaprak sapı çok kısadır.

Çiçekleri, büyük boyutlu ve beyazdan kırmızıya kadar değişen çeşitli renklerde açar. Katmerli ya da düz biçimlerde olan çiçekler kokusuzdur. Bitkinin çiçeklenmesi, kış bitmeden başlar ve ilkbahar sonuna kadar sürer.

Kışhanımeli (Lonicera fragrantissima Lindl. & Paxton)

Yaklaşık iki metreye kadar boylanabilen, yarı herdem yeşil, çalı formunda bitkidir.

Çin'de, doğal olarak yetişir. Türkiye’de, park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir.

Yaprak dizilişi karşılıklıdır. Yaprakları, 3-7 cm boyunda, yumurtamsı ya da eliptik-geniş oval biçimde, tam kenarlı ve sivri uçludur. Yaprakların üst yüzü, koyu yeşil renkli ve çıplak; alt yüzü mavimsi yeşil renkli ve orta damarı tüylüdür.

Çiçekleri, güzel görünümlü, krem-beyaz renkli ve hoş kokuludur. Meyveleri, uzunca yuvarlak biçimde ve soluk kırmızı renklidir.

Firek (Ostrya carpinifolia Scop.)

Yaklaşık yirmi metreye kadar boylanabilen, dağınık tepeli, kışın yapraklarını döken ağaçtır.

Genel olarak Akdeniz çevresinde yetişir. Anadolu’nun kuzey ve güney bölgelerinde, diğer yapraklı türler arasında, küçük gruplar hâlinde bulunabilir.

Gövde kabuğu, koyu tonlarda gri renklidir. İleri yaşlarına kadar çatlaksız olan gövde, yaşlandığında uzunlamasına çatlaklıdır.

Yaprakları, yumurtamsı biçimde, 5-10 cm boyunda, 2-5 cm genişliğinde ve koyu yeşil renklidir. Yaprakların kenarları keskin, çift sıra testere dişli, uçları sivridir. Yaprağın alt yüzü, damarlar boyunca hafif tüylü; yaprak sapı tüylü ve kısadır.

Dişi ve erkek çiçekler, aynı ağaç üzerinde bulunur. Yapraklanma ve çiçeklenme, aynı zamanda, kış sonu-ilkbahar başında meydana gelir.

Genellikle nisan ayında ortaya çıkan dişi çiçekler, 2-3 cm boyunda ve açık tonlarda yeşil renklidir. Önceleri dik durumda olan dişi çiçekler, döllenme sonrasında sarkık hâldedir.

Erkek çiçekler, sonbaharda belirir ve kışı açıkta geçirir. Sarkık kurullar hâlinde bulunan erkek çiçekler, silindirik biçimde ve 5-7 cm uzunluğundadır. Erkek çiçekler önceleri yeşil renkte iken, olgunlukta açık kahverengidir.

Meyveleri, sivri uçlu torbacıkların içinde saklı bulunur. 10-15 torbacık biraraya gelerek, sarkık küçük salkımlar oluşturur. Meyveler, önce beyaz renkli, olgunlaştığında açık tonlarda kahverengidir. Olgunlaşma dönemi, sonbahar aylarıdır.

Kartopu (Viburnum tinus L.)

Yaklaşık beş metreye kadar boylanabilen, sık dallı, herdem yeşil çalıdır.

Doğal olarak Avrupa, Türkiye, Lübnan, Filistin, Kuzey Afrika çevrelerinde yetişir. Türkiye’de park ve bahçelerde, süs bitkisi olarak yaygın biçimde yetiştirilir.

Yaprakları, 3-10 cm boyunda, her iki uca doğru daralan sivri yumurta biçiminde ve tam kenarlıdır. Derimsi görünümde olan yapraklarının üst yüzü parlak, koyu yeşil renklidir; alt yüzü ise açık yeşil renkli ve hafif tüylüdür.

Çiçekleri, dik demetler biçiminde kurullar oluşturur. Çiçekler küçük, beyaz renkli ve güzel kokuludur.

Meyveleri, yaklaşık 8 mm boyunda, oval biçimde ve koyu mavi-morumsu renklidir. Meyveler, çekirdekli ve suludur.

Deniz Asal
NGBB Flora Destek Sorumlusu

Kaynaklar

Akkemik, Ünal (ed.) Türkiye’nin Bütün Ağaçları ve Çalıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2020.

Mamıkoğlu, N. Güvenç Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları, NTV Yayınları, İstanbul, 2007.